Η αθόρυβη, αλλά εντυπωσιακή μεταστροφή, συμβαίνει όχι μόνο τον τελευταίο μήνα -οπότε είχαμε απότομο διπλασιασμό στη διαθεσιμότητα των δωρητών οργάνων στη χώρα μας- αλλά κυριότερα τα τελευταία πέντε χρόνια, από το 2020 έως το 2025.
Σύμφωνα με τα επικαιροποιημένα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του ο «Ε.Τ.» της Κυριακής, οι εγγεγραμμένοι στο Μητρώο Δωρητών Οργάνων μέσα σε έναν μόλις μήνα, σχεδόν διπλασιάστηκαν: από περίπου 30.000 τα προηγούμενα χρόνια, στους 55.200. Πίσω από αυτή την εκρηκτική αύξηση βρίσκεται η πρόσφατη κοινή δράση του ΕΟΜ, της ΗΔΙΚΑ και του υπουργείου Υγείας, μέσω της οποίας εστάλησαν πάνω από 1,5 εκατομμύριο email σε πολίτες, καλώντας τους -απλά, με ένα click- να δηλώσουν τη συναίνεσή τους για δωρεά οργάνων.
Ρυθμός ρεκόρ
Οι Ελληνες δηλώνουν υποψήφιοι δότες οργάνων πλέον, με ρυθμούς που καμία προηγούμενη εκστρατεία δεν είχε καταφέρει να πετύχει. Η αύξηση των δοτών δεν είχε ιστορικό προηγούμενο, όπως τονίζει μιλώντας στον «Ε.Τ.» της Κυριακής ο πρόεδρος του ΕΟΜ, καθηγητής Γεώργιος Παπαθεοδωρίδης: «Η δωρεά οργάνων στην Ελλάδα εξελίσσεται, αντανακλώντας την ευαισθησία του κόσμου, ενώ το μόνο πράγμα που παραμένει ίδιο και στο επίκεντρο κάθε σχετικής διαδικασίας είναι η ενημερωμένη συναίνεση του δότη ή των οικείων του σε κάθε πράξη δωρεάς».
Η υπεύθυνη Συντονισμού Μεταμοσχεύσεων του ΕΟΜ, Γιούλη Μενουδάκου, περιγράφει στον «Ε.Τ.» της Κυριακής, την πρωτοφανή ανταπόκριση: «Η όλη προσπάθεια πήγε εξαιρετικά καλά. Υπήρχε πολύ μεγάλη ανταπόκριση. Ο σχεδόν διπλασιασμός των δοτών μέσα σε έναν μήνα, είναι κάτι που μας δείχνει πως οι πολίτες είναι υπέρ της δωρεάς, και όταν τους δίνεις την ευκαιρία έτοιμη, με ένα link δηλαδή, βοηθάει πάρα πολύ. Απλώς μερικές φορές δεν το βάζουν στις προτεραιότητές τους».
Οπως προσθέτει η ίδια, η μαζική αποστολή email θα καθιερωθεί κάθε χρόνο, την ημέρα της Ευρωπαϊκής Ημέρας Δωρεάς Οργάνων και Μεταμοσχεύσεων. Σημαντικός ήταν, μάλιστα, και ο ρόλος της ενημέρωσης, όπως υπογραμμίζει η ίδια η κ. Μενουδάκου.
«Τώρα που η ενημέρωση είναι ευρύτερη με τα κοινωνικά δίκτυα, η πληροφορία φτάνει πιο εύκολα στον πολίτη. Επίσης, οι δημοσιογράφοι επικοινωνούν πλέον πολύ τακτικά στους πολίτες τα περιστατικά δωρεάς οργάνων που συμβαίνουν ανά την Ελλάδα, οπότε ο κόσμος αντιλαμβάνεται, ότι η δωρεά δεν είναι κάτι που γίνεται κατ’ εξαίρεση στα νοσοκομεία μας, αλλά ότι είναι πλέον μια “ρουτίνα”. Οταν κάποιος φεύγει από τη ζωή, να έχει την ευκαιρία να σώσει άλλους ανθρώπους».
Αλλαγή νοοτροπίας
Η αύξηση στη δωρεά οργάνων τα τελευταία χρόνια δεν είναι μια απλή στατιστική βελτίωση, αλλά μια καθαρή μετατόπιση νοοτροπίας που αποτυπώνεται πλέον στους αριθμούς. Από το 2020 και μετά, η Ελλάδα δείχνει ότι μπορεί να ξεκολλήσει από τη χρόνια στασιμότητα και να κινηθεί με ρυθμούς που θυμίζουν ευρωπαϊκές χώρες.
Ακόμη πιο ενδεικτικό της αλλαγής που συντελείται είναι το ξεκίνημα του 2025: παρότι το έτος δεν έχει ολοκληρωθεί, οι αξιοποιηθέντες δότες έχουν ήδη φτάσει τους 118, υπερβαίνοντας το περσινό σύνολο. Αν διατηρηθεί ο ίδιος ρυθμός, το 2025 μπορεί να εξελιχθεί στο πιο παραγωγικό έτος στην ιστορία των ελληνικών μεταμοσχεύσεων.
Η δωρεά οργάνων αυξάνεται επειδή το σύστημα δουλεύει καλύτερα, ο θεσμός των Συντονιστών Μεταμοσχεύσεων και οι συντονιστικές ομάδες ενεργοποιούνται πιο συστηματικά, οι ΜΕΘ ενημερώνουν έγκαιρα και οι οικογένειες ανταποκρίνονται πιο θετικά. Υστερα από πολλά χρόνια υπάρχει μια πραγματική μεταστροφή, όμως, ο δρόμος ακόμα είναι μακρύς.
Κυκλοφορικός θάνατος
Η ανοδική πορεία της δωρεάς οργάνων οδηγεί αναπόφευκτα στο επόμενο μεγάλο βήμα: την ενεργοποίηση της δωρεάς μετά από κυκλοφορικό θάνατο, μια πρακτική που εφαρμόζεται διεθνώς και μπορεί να αυξήσει σημαντικά τη διαθεσιμότητα μοσχευμάτων.
Η Ελλάδα έχει ήδη θεσμικό πλαίσιο -ο σχετικός νόμος ψηφίστηκε τον Απρίλιο του 2023- όμως η εφαρμογή του προϋποθέτει λεπτομερή επιστημονική και οργανωτική προετοιμασία. Ο επίκουρος καθηγητής Εντατικής Θεραπείας και διευθυντής της Β’ ΜΕΘ του «Αττικόν», Ηρακλής Τσαγκάρης, σπεύδει να ξεκαθαρίσει την ίδια την έννοια του κυκλοφορικού θανάτου, που συχνά παρερμηνεύεται: «Ο κυκλοφορικός θάνατος είναι αυτό που γνωρίζει όλος ο κόσμος και θα μπορούσε να τον χαρακτηρίσει κανείς, “κανονικό θάνατο”. Μερικές φορές μπορεί να χρησιμοποιηθεί κι ο όρος καρδιακός θάνατος. Είναι δηλαδή, η διακοπή της λειτουργίας της καρδιάς του ασθενούς και κατά συνέπεια, η κυκλοφορία του αίματός του».
Ο ίδιος εξηγεί πως το νομικό πλαίσιο υπάρχει, αλλά απαιτείται η ολοκλήρωση κρίσιμων διαδικασιών: «Χρειάζεται να υιοθετηθεί μια σειρά από διαδικασίες για τον κυκλοφορικό θάνατο, προκειμένου να φτάσουμε στη δωρεά. Πάνω σε αυτό εργάζονται ορισμένες Επιτροπές και εξ όσον γνωρίζω βρισκόμαστε κοντά στο τέλος».
Το πρώτο στάδιο εφαρμογής θα είναι πιλοτικό, όπως ο ίδιος διευκρινίζει: «Το λογικό θα είναι να αρχίσει να εφαρμόζεται πιλοτικά από τρία-τέσσερα Μεταμοσχευτικά Κέντρα και μετά από ένα τρίμηνο ή εξάμηνο -αφού αξιολογηθεί η εφαρμογή τους στο ελληνικό περιβάλλον- να γενικευτεί. Θα χρειαστεί εκπαίδευση και ενημέρωση για όλα αυτά».
Η διεθνής εμπειρία δείχνει τον δρόμο, καθώς η πρακτική αυτή έχει συμβάλει θεαματικά στην αύξηση των μεταμοσχεύσεων σε πολλές χώρες, όπως λέει ο κ. Τσαγκάρης: «Σε όλο τον δυτικό κόσμο, δηλαδή στις ΗΠΑ, στο Καναδά, στην Αυστραλία, σε όλη τη Βόρεια Ευρώπη, έχει υιοθετηθεί η έννοια του κυκλοφορικού θανάτου και εφόσον υπάρχει η επιθυμία των άμεσα συγγενών ή του ιδίου του ατόμου όταν ήταν εν ζωή, τα όργανά του διατίθενται για μεταμόσχευση. Είναι ένας από τους λόγους που σε όλες τις προαναφερθείσες χώρες έχει αυξηθεί η δωρεά οργάνων την τελευταία 10ετία και συνεχίζει να αυξάνεται».
Kαταλύτης μετάβασης
Για να γίνει όμως πραγματικότητα η δωρεά ύστερα από κυκλοφορικό θάνατο, απαιτείται εκπαίδευση, πρωτόκολλα, κοινή γλώσσα ανάμεσα στις ΜΕΘ, τους χειρουργούς και τους συντονιστές. Εδώ το Ωνάσειο Νοσοκομείο αναλαμβάνει κομβικό ρόλο, καθοδηγώντας την προετοιμασία του ανθρώπινου δυναμικού. Μέσα από το καθιερωμένο ετήσιο, τριήμερο master class, επαγγελματίες υγείας διαφορετικών ειδικοτήτων εκπαιδεύονται και συζητούν τα πιο σύγχρονα δεδομένα στη μεταμόσχευση.
Ο πρόεδρος του Ωνασείου, Ιωάννης Μπολέτης, το περιγράφει ως έναν πυρήνα γνώσης που προετοιμάζει τη χώρα για τη νέα εποχή: «Σε αυτό το master class που γίνεται φέτος για τέταρτη χρονιά και πάλι στο Καστρί, επαγγελματίες γιατροί και άλλοι επαγγελματίες υγείας διαφόρων ειδικοτήτων, εκπαιδεύονται και κουβεντιάζουν για θέματα που αφορούν τη μεταμόσχευση και τη δωρεά. Μεγάλο μέρος της φετινής συνάντησης θα αφορά τη δωρεά οργάνων από κυκλοφορικό θάνατο και όλα αυτά που πρέπει να γίνουν για να προχωρήσει η δωρεά από κυκλοφορικό θάνατο, καθώς και η καλύτερη συντήρηση των οργάνων μέχρι τη μεταμόσχευση».
Ο πρόεδρος του ΕΟΜ, καθ. Γεώργιος Παπαθεοδωρίδης, αναφέρει σχετικά με τη νέα συνθήκη της δωρεάς οργάνων μετά από κυκλοφορικό θάνατο, που βρίσκεται υπό διαμόρφωση: «Η δωρεά οργάνων από δότες που ο θάνατός τους διαγνώστηκε με κυκλοφορικά κριτήρια είναι μία ευρέως διαδεδομένη πρακτική διεθνώς. Ο θάνατος είναι ένας και άλλοτε η διάγνωσή του γίνεται με νευρολογικά κριτήρια, οπότε αποκαλείται “εγκεφαλικός θάνατος”, και άλλοτε με κυκλοφορικά κριτήρια, δηλαδή με την παύση της λειτουργίας της καρδιάς.
Στην Ελλάδα, η λήψη οργάνων μετά από κυκλοφορικό θάνατο είναι κατοχυρωμένη νομοθετικά, στη πράξη όμως θα εφαρμοστεί στο άμεσο μέλλον. Στη φάση αυτή το θέμα μελετάται και οργανώνεται επιστημονικά από την αρμόδια επιστημονική κοινότητα, αυτή της Εντατικής Θεραπείας, με τη σύμπραξη επιστημόνων από το εξωτερικό, και αποτυπώνονται σε πρωτόκολλα όλες οι σχετικές διαδικασίες ούτως ώστε, όταν είμαστε έτοιμοι να το εφαρμόσουμε, αυτό να γίνει με υψηλού επιπέδου διαδικασίες προς όφελος των ληπτών μας».
ΩΝΑΣΕΙΟ
Νέα εποχή στο παιδιατρικό πρόγραμμα
Το Ωνάσειο, διαχρονικός πυλώνας των μεταμοσχεύσεων στη χώρα, βρίσκεται πλέον στη δική του φάση επέκτασης. Με το νέο Ωνάσειο Νοσοκομείο ολοκληρωμένο και τις υποδομές αναβαθμισμένες, το μεταμοσχευτικό οικοσύστημα επεκτείνεται σε περισσότερα όργανα και σε μικρότερους ασθενείς.
Ο πρόεδρος του Ωνασείου, Ιωάννης Μπολέτης, περιγράφει το άλμα, στον «Ε.Τ.» της Κυριακής: «Προφανώς συνεχίζονται οι μεταμοσχεύσεις καρδιάς και πνευμόνων και προχωράνε οι παιδιατρικές μεταμοσχεύσεις, για παράδειγμα, με τις μεταμοσχεύσεις νεφρού ατόμων χαμηλού σωματικού βάρους, που ξεκίνησαν τον Μάιο του 2025. Ηδη, έχουν μεταμοσχευτεί πέντε παιδιά με μεγάλη επιτυχία και προχωράμε με νέες μεταμοσχεύσεις. Την άνοιξη του 2026 ευελπιστούμε ότι θα ξεκινήσουμε τις μεταμοσχεύσεις ήπατος στα παιδιά».
Μεταμοσχεύσεις: Η ΑΥΞΟΥΣΑ ΠΟΡΕΙΑ ΜΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ
111 αξιοποιηθέντες δότες το 2024 (ρεκόρ 20ετίας)
242 μεταμοσχεύσεις από αποβιώσαντες δότες το 2024
60% αύξηση στους δότες από το 2019 έως το 2024
184% αύξηση από το 2015 έως το 2024
118 αξιοποιηθέντες δότες το 2025 (μέχρι τώρα)
ΜΗΤΡΩΟ ΔΩΡΗΤΩΝ
30.000 δωρητές, πριν από τον Οκτώβριο του 2025
55.200 δωρητές, σήμερα
