Δημογραφικό, ένα πρόβλημα που δεν μπορεί να περιμένει

Ενόσω ο δημόσιος διάλογος μονοπωλείται από το θέμα της ισότητας στο γάμο, που ευτυχώς θα λυθεί με τη συζήτηση και την ψήφιση του νομοσχεδίου στη Βουλή στις 14 και 15 Φεβρουαρίου, καλό θα ήταν – μιας και ασχολούμαστε με την οικογένεια και τα παιδιά – να ασχοληθούμε σοβαρά και με το δημογραφικό μας πρόβλημα, το οποίο λαμβάνει πλέον εκρηκτικές διαστάσεις. Τόσο εκρηκτικές, που όπως πληροφορήθηκα εσχάτως, δεν έχουμε αρκετούς άνδρες στις Ένοπλες Δυνάμεις μας για να στελεχώσουν τις φρεγάτες που αποκτά το Πολεμικό μας Ναυτικό!

Ας δούμε επιγραμματικά πού βρισκόμαστε, για να αντιληφθούμε το μέγεθος του προβλήματος: Το 1998 οι υποψήφιοι για τις πανελλαδικές εξετάσεις ήταν περίπου 196.000. Το 2023 ήταν 105.000. Χάσαμε δηλαδή μέσα σε 25 χρόνια περίπου το 30% των υποψηφίων φοιτητών.

Μέχρι το 1971 η Ελλάδα ήταν μια χώρα που παρότι γεννούσε περισσότερα παιδιά – λόγω κοινωνικών συνθηκών – εν τούτοις αυτοί που έφευγαν, ήταν περισσότεροι από αυτούς που έρχονταν. Από το 1972 έως το 1985 ο αριθμός αυτών που έφευγαν ήταν περίπου ίσος με τον αριθμό αυτών που έρχονταν. Μετά το 1985 και μέχρι το 2009 τα πράγματα άλλαξαν. Οι Έλληνες που έρχονταν στην Ελλάδα από το εξωτερικό ήταν σταθερά περισσότεροι από αυτούς που έφευγαν. Το 2010 μαζί με το μνημόνιο ήρθε και το κύμα της μεγάλης φυγής. Σχεδόν 500.000 άτομα, στην πλειοψηφία τους νέοι επιστήμονες, εγκατέλειψαν τη χώρα. Αν δει κανείς το διάγραμμα που αποτυπώνει το δημογραφικό πρόβλημα, θα συνειδητοποιήσει ότι τότε γίνεται η μεγάλη «βουτιά». Το στοίχημα της επιστροφής τους είναι δύσκολο και προφανώς δεν έχει επιτευχθεί. Αυτή η γενιά που έφυγε από τη χώρα είναι στην παραγωγική ηλικία – πράγμα που σημαίνει εργάζονται, πληρώνουν φόρους και ασφαλιστικές εισφορές και κάνουν οικογένεια, αποκτούν παιδιά.

Θα μπορούσαν να γυρίσουν πίσω; Με το σημερινό μέσο μισθό στην Ελλάδα, μοιάζει δύσκολο, αν όχι αδύνατο. Όσο όμως συνεχίζουμε σε μια τροχιά ανάπτυξης, δικαιούμαστε να ελπίζουμε. Εάν επιστρέψουν – όσοι επιστρέψουν – θα μπορούσαν να συμβάλουν στην επίλυση του δημογραφικού; Με τις σημερινές συνθήκες και αυτό μοιάζει εξαιρετικά δύσκολο. Για να συμβάλει ένα νέο ζευγάρι στη λύση του δημογραφικού προβλήματος πρέπει να κάνει πάνω από δυο παιδιά. Πολύ απλά, οι δυο που κάποτε θα φύγουν από τη ζωή, θα πρέπει να αφήσουν πίσω τους περισσότερους.

Πόσο εύκολο είναι σήμερα αυτό στην Ελλάδα; Οι νέοι άνθρωποι που το ζουν ή το σχεδιάζουν ξέρουν ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο, γι αυτό πολλοί δεν το τολμούν. Μια νέα εργαζόμενη μητέρα που δεν έχει βοήθεια στο σπίτι και στέλνει το παιδί της στον παιδικό σταθμό ξέρει ότι για να πάει να το πάρει στη 1.30 το μεσημέρι, πρέπει πρακτικά ή να μην εργάζεται ή να έχει εξαιρετικά ανεκτικό εργοδότη. Χωρίς ολοήμερο παιδικό σταθμό, ολοήμερο νηπιαγωγείο ακόμη και δυνατότητα για ολοήμερο δημοτικό σχολείο, δεν βοηθάμε πραγματικά όσους θέλουν να κάνουν οικογένεια. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι σκανδιναβικές χώρες που τα έχουν όλα αυτά, αντιμετωπίζουν πολύ μικρότερο δημογραφικό πρόβλημα.

Υπάρχει όμως και άλλη μια παρανόηση, σε ό,τι αφορά στα μέτρα που λαμβάνονται με στόχο να γεννιούνται περισσότερα παιδιά. Για να λύσουμε το δημογραφικό μας πρόβλημα, όπως επισημάνθηκε παραπάνω, δεν αρκεί να γεννηθεί σε κάθε οικογένεια ένα ή δυο παιδιά. Χρειάζονται τουλάχιστον τρία. Αυτό σημαίνει ότι η οικονομική βοήθεια που σωστά ανακοίνωσε η κυβέρνηση για κάθε παιδί που γεννιέται – ως στήριξη αλλά και ως κίνητρο – θα πρέπει να είναι πολλαπλάσια μετά το τρίτο παιδί. Μόνο έτσι θα έχει αποτέλεσμα ως κίνητρο για τη λύση του δημογραφικού.

Το θέμα είναι μείζονος σημασίας. Όχι μόνο για εθνικούς λόγους, στους οποίους συνήθως όλοι εστιάζουν, αλλά και για λόγους οικονομικούς. Με έναν πληθυσμό που γεράζει, με την αύξηση – ευτυχώς – του προσδόκιμου ζωής και με ολοένα και λιγότερους νέους εργαζόμενους, δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να αντιληφθεί ότι οδηγούμαστε μακροπρόθεσμα σε ένα νέο αδιέξοδο στο ασφαλιστικό μας σύστημα. Όσο πιο γρήγορα τα αντιληφθούν όλα αυτά όλα τα κόμματα – ώστε να συμφωνήσουν σε ρεαλιστικές και αποτελεσματικές λύσεις – τόσο το καλύτερο.