ΗΣλοβακία, άλλοτε σύμβολο ελευθερίας στην καρδιά της Ευρώπης, έκανε πρόσφατα ένα ανησυχητικό βήμα προς την αυταρχικότητα, ψηφίζοντας νόμο που υποχρεώνει τις μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) να αποκαλύπτουν πηγές χρηματοδότησης, δωρητές και στοιχεία μελών. Υπό τον μανδύα της διαφάνειας, η κυβέρνηση Fico, με τη στήριξη των κομμάτων Smer-SD, Hlas-SD και του εθνικιστικού SNS, ανοίγει το δρόμο σε πρακτικές ξένες προς τις αρχές της ανοιχτής κοινωνίας, θέτοντας σε κίνδυνο τις βασικές πολιτικές και οικονομικές ελευθερίες.
Η υποχρεωτική αποκάλυψη των στοιχείων χρηματοδότησης συνιστά ευθεία επίθεση στην ιδιωτικότητα και την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι. Στις ελεύθερες κοινωνίες, οι σχέσεις μεταξύ ιδιωτών, συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδότησης οργανώσεων, οφείλουν να παραμένουν προστατευμένες από τις παρεμβάσεις του κράτους. Η εθελοντική συνεργασία και οι ιδιωτικές δωρεές αποτελούν πυλώνες της ατομικής ελευθερίας, και κάθε απόπειρα κρατικής παρέμβασης στις συναλλαγές αυτές είναι βαθύτατα αντιφιλελεύθερη.
Η έμπνευση πίσω από τον νέο σλοβακικό νόμο αποκαλύπτει επίσης τον αυταρχικό του χαρακτήρα. Η αρχική εκδοχή του νόμου προέβλεπε τον χαρακτηρισμό ΜΚΟ ως «ξένων πρακτόρων», μία πρακτική που θυμίζει έντονα τη Ρωσία και την Ουγγαρία του Όρμπαν, όπου αντίστοιχοι νόμοι στοχοποίησαν την κοινωνία των πολιτών και καταδικάστηκαν ως αντίθετοι με τις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ. Δεν είναι τυχαίο ότι ο ηγέτης του SNS, Andrej Danko, παραδέχθηκε πως είχε απευθυνθεί στη Μόσχα για καθοδήγηση. Αυτή η εξέλιξη καταδεικνύει έναν επικίνδυνο δρόμο για την Ευρώπη, όπου αυταρχικές πρακτικές εισάγονται στην καρδιά της Ένωσης.
Η δικαιολόγηση του νόμου από τον πρωθυπουργό Fico είναι εξίσου αποκαλυπτική. Οι αναφορές περί δήθεν «συνωμοσιών» και προσπάθειας «βίαιης ανατροπής της κυβέρνησης» από τις ΜΚΟ αποτελούν κλασικό αυταρχικό αφήγημα, που στόχο έχει τη σπίλωση των αντιπάλων και τη συγκέντρωση εξουσίας. Όπως συμβαίνει σε κάθε αυταρχικό καθεστώς, η δαιμονοποίηση των επικριτών είναι προϋπόθεση για την περιστολή των ελευθεριών. Αυτή η τακτική θυμίζει έντονα καθεστώτα που αποσκοπούν στον πλήρη έλεγχο της κοινωνίας, και όχι στην ενίσχυση της δημοκρατίας.
Πέρα από τις πολιτικές επιπτώσεις, η νομοθεσία αυτή έχει και σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες. Οι ΜΚΟ, αντί να εστιάζουν στη βασική τους αποστολή, θα υποχρεωθούν να δαπανούν πολύτιμους πόρους για τη διαχείριση γραφειοκρατικών απαιτήσεων. Οι δωρητές, βλέποντας την ιδιωτικότητά τους να απειλείται, θα περιορίσουν τις δωρεές τους, πλήττοντας δράσεις που στηρίζουν την εκπαίδευση, την υγεία, και την ανθρωπιστική βοήθεια. Έτσι, η ίδια η κοινωνία των πολιτών, που λειτουργεί ως αντίβαρο στις υπερβολές της κρατικής εξουσίας, κινδυνεύει να αποδυναμωθεί.
Το γεγονός αυτό εντάσσεται σε ένα ευρύτερο μοτίβο περιορισμού των ελευθεριών στη Σλοβακία, με την αυξανόμενη κρατική παρέμβαση στην οικονομία, όπως φάνηκε και από τους πρόσφατους φόρους και τις ρυθμίσεις που επιβλήθηκαν στον τομέα του καπνού. Η σταδιακή περιστολή ελευθεριών είναι πάντα πιο επικίνδυνη από ό,τι αρχικά φαίνεται, καθώς δημιουργεί το έδαφος για μεγαλύτερες αυθαιρεσίες στο μέλλον.
Η ελευθερία δεν είναι πολυτέλεια, είναι θεμέλιο μιας ευημερούσας κοινωνίας. Οι πολίτες της Σλοβακίας, αλλά και η ΕΕ συνολικά, πρέπει να σταθούν αποφασιστικά απέναντι σε αυτή τη διολίσθηση προς την ανελευθερία. Η Ευρώπη, για να παραμείνει πιστή στις θεμελιώδεις αρχές της, πρέπει να αντιμετωπίσει με αποφασιστικότητα τις προσπάθειες εισαγωγής αυταρχικών πρακτικών από χώρες-μέλη, απορρίπτοντας κάθε νόμο που προσβάλλει το δικαίωμα των πολιτών να συνεταιρίζονται ελεύθερα.
Η κοινωνία των πολιτών αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της Δημοκρατίας. Η προάσπιση των ελευθεριών των ΜΚΟ δεν είναι απλώς ζήτημα αρχής, είναι ζήτημα επιβίωσης μιας ελεύθερης κοινωνίας. Για να μην επαναληφθούν τα σκοτεινά κεφάλαια της ιστορίας, οι πολίτες και οι θεσμοί της Ευρώπης πρέπει να ορθώσουν ανάστημα απέναντι σε τέτοιες απειλές.
