Πόσο επικίνδυνοι είναι τελικά οι δασμοί Τραμπ για την ελληνική οικονομία;

Ο Ντόναλντ Τραμπ, με την επιστροφή του στην προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών, επέλεξε να κινηθεί πάνω στο μοτίβο των προεκλογικών του υποσχέσεων. Το “America First” εφαρμόζεται χωρίς καθυστερήσεις, με πρωτοβουλίες που επαναφέρουν το δόγμα του εμπορικού προστατευτισμού, μεταβάλλουν τη φορολογική πολιτική υπέρ των μεγάλων εισοδημάτων και ενισχύουν την παραγωγή ορυκτών καυσίμων, ακόμη και εις βάρος διεθνών περιβαλλοντικών δεσμεύσεων. Οι κινήσεις αυτές, αν και σχετικά αναμενόμενες ως προς το περιεχόμενο, έχουν προκαλέσει εύλογη αναστάτωση στις διεθνείς αγορές και την οικονομία του πλανήτη, η οποία καλείται να αναπροσαρμοστεί σε συνθήκες αυξημένης αβεβαιότητας και περιορισμένης προβλεψιμότητας στο θεσμικό επίπεδο.

Η Ελλάδα, όπως και άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες με εξαγωγικό προσανατολισμό και υψηλή ενεργειακή εξάρτηση, επηρεάζεται άμεσα. Η πρόθεση των Ηνωμένων Πολιτειών να επανεξετάσουν τους όρους εμπορίου με στρατηγικούς εταίρους έχει ήδη αποτυπωθεί σε ανακοινώσεις για άμεση επιβολή δασμών στα ευρωπαϊκά αυτοκίνητα, γεγονός που δημιουργεί δευτερογενή πίεση στις εφοδιαστικές αλυσίδες και αυξάνει το κόστος παραγωγής.

Παράλληλα, εντείνονται οι εκτιμήσεις για νέο κύκλο παγκόσμιας μεταβλητότητας, καθώς η αμερικανική νομισματική πολιτική διατηρείται σε περιοριστική τροχιά, έστω και υπό προοπτική αποκλιμάκωσης. Η Ελλάδα, σε αυτό το πλαίσιο, δεν αντιμετωπίζει άμεσο πρόβλημα δανεισμού — άλλωστε, η απόδοση του δεκαετούς ομολόγου παραμένει χαμηλότερη από το αντίστοιχο αμερικανικό — όμως η θετική αυτή εικόνα παραμένει προϊόν συγκυρίας. Αν η διεθνής εμπιστοσύνη μετακινηθεί από τις ευρωπαϊκές αγορές προς πιο αποδοτικές ή πιο σταθερές τοποθετήσεις, η χώρα θα βρεθεί εκτεθειμένη. Δεν είναι το επιτόκιο το πρόβλημα, αλλά το εύθραυστο του περιβάλλοντος που το καθορίζει – και αυτό, τις περισσότερες φορές, φαίνεται αφού είναι ήδη αργά. Διαφωνείτε; Θυμηθείτε από πότε ήταν γνωστά τα προβλήματα της Ελληνικής οικονομίας το 2008-09 και πότε άρχισαν να αυξάνονται τα επιτόκια σε απαγορευτικά επίπεδα…

Η ενεργειακή διάσταση προσθέτει μια επιπλέον μεταβλητή. Η συμμετοχή αμερικανικών πετρελαϊκών κολοσσών στις έρευνες για πιθανά κοιτάσματα στη ελληνική υφαλοκρηπίδα δημιουργεί προοπτική γεωπολιτικής αναβάθμισης και μελλοντικής οικονομικής αξιοποίησης. Ωστόσο, δεν προστατεύει τη χώρα από τις επιπτώσεις μιας ευρύτερης παγκόσμιας επιβράδυνσης, που θα μπορούσε να προκληθεί εάν ο αμερικανικός προστατευτισμός επιδεινώσει τις συνθήκες εμπορίου και προκαλέσει υποχώρηση των επενδυτικών ροών. Σε ένα τέτοιο σενάριο, τα ενεργειακά σχέδια μπορεί να παγώσουν πριν καν ωριμάσουν, αφήνοντας πίσω τους προσδοκίες και ανακοινώσεις χωρίς αντίκρισμα.

Η εξαγωγική δραστηριότητα, ιδίως στους τομείς της αγροδιατροφής, είναι επίσης ιδιαίτερα ευάλωτη. Η προτεραιοποίηση της αμερικανικής παραγωγής και η πιθανότητα υιοθέτησης νέων φραγμών στις εισαγωγές καθιστούν αβέβαιη την πρόσβαση των ελληνικών προϊόντων στην αμερικανική αγορά. Η χώρα εξάγει σήμερα περίπου 2,5 δισ. ευρώ σε σχετικά προϊόντα στις Ηνωμένες Πολιτείες, ποσό που μπορεί να επηρεαστεί δυσανάλογα, δεδομένου του περιορισμένου μεγέθους της ελληνικής οικονομίας και της χαμηλής διαπραγματευτικής της ισχύος.

Ο τουρισμός, ο οποίος συνεισέφερε άμεσα το 2023 περίπου 13% του ΑΕΠ και έμμεσα έως και 30% της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας, δεν μένει αλώβητος. Η άνοδος των τιμών ενέργειας επηρεάζει άμεσα το κόστος των αεροπορικών μετακινήσεων, ενώ η επιβράδυνση της διεθνούς κατανάλωσης περιορίζει τη ζήτηση από μεσαία και ανώτερα κοινωνικά στρώματα σε παραδοσιακές αγορές της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Ο μαζικός τουρισμός, στον οποίο βασίζεται κατά μεγάλο μέρος ακόμη η ελληνική στρατηγική, δεν είναι ανεπηρέαστος από το διεθνές περιβάλλον. Και αυτή τη φορά, οι αιτίες δεν είναι υγειονομικές αλλά οικονομικές. Με σαφέστατη πιθανότητα πολύ μεγαλύτερης διάρκειας…

Στο πεδίο της κλιματικής πολιτικής, η απόφαση της νέας αμερικανικής διοίκησης να αποσυρθεί ξανά από τη Συμφωνία του Παρισιού αφαιρεί ένα κρίσιμο εργαλείο πίεσης προς την κατεύθυνση της περιβαλλοντικής προσαρμογής. Για την Ελλάδα, χώρα με έντονη έκθεση στον τουρισμό, την αγροτική παραγωγή και το θαλάσσιο περιβάλλον, η αδυναμία περιορισμού της κλιματικής αποσταθεροποίησης έχει άμεσες οικονομικές συνέπειες. Οι πυρκαγιές, οι καύσωνες και η διάβρωση των ακτών δεν αποτελούν πλέον μόνο φυσικά φαινόμενα, αλλά επηρεάζουν έσοδα, ασφάλειες, επενδυτικά σχέδια και προσβασιμότητα. Όσο το περιβάλλον μεταβάλλεται, τα έσοδα καθίστανται λιγότερο σταθερά, και τα ρίσκα γίνονται σύνθετα, όχι μόνο χρηματοοικονομικά.

Η Ελλάδα δεν μπορεί να επηρεάσει την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας, μπορεί όμως να θωρακίσει τη θέση της εντός αυτής. Η διατήρηση δημοσιονομικής αξιοπιστίας, η μείωση των διοικητικών εμποδίων και η προώθηση στοχευμένων επενδύσεων, όπως επίσης η ενεργειακή διαφοροποίηση, δεν αποτελούν απλώς επιλογές στρατηγικής προσαρμογής, αλλά αναγκαία μέσα αυτοπροστασίας σε ένα διεθνές περιβάλλον που αναδιατάσσεται ραγδαία. Οι πολιτικές Τραμπ, ακόμη και όταν δεν στρέφονται ευθέως κατά της Ελλάδας, υπενθυμίζουν ότι τα περιθώρια ασφάλειας για χώρες με περιορισμένο γεωοικονομικό βάρος είναι εξαιρετικά στενά. Όχι γιατί δεν υπάρχουν ευκαιρίες, αλλά γιατί οι ανατροπές συχνά-πυκνά προηγούνται των σχεδίων. Και διότι, το δίκαιο του ισχυρότερου αποτελεί τον βασικό κανόνα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε…

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr 

πηγή: capital