Ισραήλ-Ιράν: Πώς από φίλοι έγιναν ορκισμένοι εχθροί

Το μπαράζ πυραύλων και drones που εξαπέλυσε τη νύχτα του Σαββάτου προς Κυριακή το Ιράν κατά του Ισραήλ σηματοδοτεί άλλη μια κλιμάκωση στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, ένα ακόμη κεφάλαιο στις ταραγμένες σχέσεις των δύο χωρών, που είχαν ξεκινήσει σε θετικό κλίμα -όσο κι αν αυτό ξαφνιάζει τους νεώτερους -.

Μετά τη δημιουργία του εβραϊκού κράτους το 1948 το Ισραήλ είχε στενές σχέσεις με το Ιράν, τη δεύτερη μουσουλμανική χώρα που το αναγνώρισε μετά τη Συρία.

Όταν το Ιράν και το Ισραήλ ήταν σύμμαχοι
Επί των ημερών του σάχη Μοχάμαντ Ρεζά Παχλαβί οι δύο χώρες έγιναν μάλιστα σύμμαχοι καθώς την εποχή εκείνη το Ιράν φιλοξενούσε τη μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα στην περιοχή της δυτικής Ασίας.

Ισραηλινοί και Ιρανοί αξιωματούχοι άμυνας στο αρχηγείο του ισραηλινού στρατού το 1975 / Φωτογραφία αρχείου: Wikimedia Commons
Το νέο εβραϊκό κράτος εισήγαγε το 40% του πετρελαίου από το Ιράν παρέχοντας ως αντάλλαγμα στην Τεχεράνη όπλα, αγροτικά προϊόντα και τεχνολογία, ενώ η ισραηλινή υπηρεσία πληροφοριών, Μοσάντ, βοήθησε στην εκπαίδευση της Σαβάκ, της διαβόητης μυστικής αστυνομίας του σάχη.

Η Ισλαμική Επανάσταση
Οι σχέσεις Ισραήλ – Ιράν άλλαξαν δραστικά με την Ισλαμική Επανάσταση του 1979, που ανέτρεψε το σάχη κι έβαλε ένα δραματικό τέλος στη φιλία των δύο χωρών καθώς το Ισραήλ δεν αναγνώρισε τη νέα Ισλαμική Δημοκρατία. Από την πλευρά τους οι μουλάδες του Ιράν θεωρούσαν το Ισραήλ παράνομη κατοχική δύναμη στην Ιερουσαλήμ.

Με την ανάρρηση στην εξουσία του αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί το καθεστώς χαρακτήρισε τις ΗΠΑ «Μεγάλο Σατανά» και το Ισραήλ «Μικρό Σατανά», αλλά οι εμπορικές σχέσεις Τεχεράνης – Τελ Αβίβ συνεχίζονταν άτυπα μέχρι που ξεκίνησε η εχθρική αντιπαλότητα όταν το Ιράν συγκρότησε και χρηματοδότησε πληρεξούσιες παραστρατιωτικές ομάδες στο Λίβανο, το Ιράκ, τη Συρία και την Υεμένη. Το 1980 η «Ισλαμική Τζιχάντ» έγινε η πρώτη ισλαμιστική Παλαιστινιακή οργάνωση που ξεκίνησε με το Ιράν ως κύριο υποστηρικτή της τον ένοπλο αγώνα κατά του Ισραήλ. Μολαταύτα το Ισραήλ έστειλε κάπου 1.5000 πυραύλους στο Ιράν για να το βοηθήσει στον πόλεμο κατά του Ιράκ του Σαντάμ Χουσεϊν που μαινόταν από το 1980 μέχρι το 1988.

Η δημιουργία της Χεζμπολάχ
Το 1982 το Ισραήλ εισέβαλε στο Λίβανο για να αντιμετωπίσει τις παλαιστιανιακές ομάδες που δρούσαν εκεί φθάνοντας μέχρι την προσωρινή κατοχή της Βηρυττού. Στη συνέχεια οι Φρουροί της Επανάστασης του Ιράν υποστήριξαν τη δημιουργία της σιιτικής οργάνωσης Χεζμπολάχ, η οποία εξαπέλυε επιθέσεις κατά των ισραηλινών δυνάμεων από προπύργιά της στο νότιο Λίβανο.

Το Ισραήλ κατηγόρησε τη Χεζμπολάχ για επιθέσεις εναντίον εβραϊκών στόχων στο εξωτερικό, όπως η βομβιστική επίθεση του 1992 στην ισραηλινή πρεσβεία στην Αργεντινή, που προκάλεσε τον θάνατο 29 ανθρώπων και η επίθεση δύο χρόνια αργότερα σε κέντρο εβραϊκής κοινότητας, κατά την οποία σκοτώθηκαν 85 άνθρωποι.

Η εκλογή του Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ στο Ιράν
Οι εντάσεις στις σχέσεις των δύο χωρών κλιμακώθηκαν ακόμη περισσότερο με την εκλογή το 2005 στην προεδρία του Ιράν του υπερσυντηρητικού Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, ο οποίος χαρακτήριζε «μύθο» το Ολοκαύτωμα και απείλησε πολλές φορές την ύπαρξη του Ισραήλ.

Την ίδια εκείνη χρονιά το Ιράν ξανάρχισε τον εμπλουτισμό ουρανίου στο Ισφαχάν προκαλώντας συναγερμό στο Ισραήλ και τη Δύση. Όταν συνάφθηκε το 2015 η συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν με τις μεγάλες δυνάμεις, ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου τη χαρακτήρισε «ιστορικό λάθος».

Ο Νετανιάχου ήταν ο πρώτος που έσπευσε να συγχαρεί τον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, όταν απέσυρε τη χώρα του από τη συμφωνία το 2018. Από τον επόμενο χρόνο το Ιράν άρχισε να αγνοεί τους περιορισμούς στο πυρηνικό του πρόγραμμα που έχει «ειρηνικούς», όπως υποστηρίζει σκοπούς κι όχι την κατασκευή πυρηνικών όπλων, όπως επιμένει το Ισραήλ.

Το μέτωπο της Συρίας κι οι συμμαχίες του Ισραήλ κατά του Ιράν
Αν και επισήμως σε εμπόλεμη κατάσταση ακόμη με τη Δαμασκό το Ισραήλ υποστήριξε ότι ήθελε να μείνει εκτός του εμφυλίου πολέμου που ξέσπασε στη Συρία το 2011.

Αλλά από το 2013 ανησυχώντας για τη συστράτευση ομάδων της Χεζμπολάχ και του Ιράν με τον Μπασάρ αλ Άσαντ το Ισραήλ εξαπέλυσε εκατοντάδες αεροπορικές επιθέσεις εναντίον τους στη Συρία.

Παράλληλα το Ισραήλ άρχισε να καλλιεργεί επαφές με τον παλιό εχθρό του και περιφερειακό αντίπαλο του Ιράν, τη Σαουδική Αραβία. Τον Σεπτέμβριο του 2020 το Μπαχρέιν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα – σύμμαχοι αμφότεροι του Ριάντ – υπέγραψαν συμφωνίες εξομάλυνσης των σχέσεων με το Ισραήλ.

Τα τύμπανα του πολέμου
Τους τελευταίους μήνες το Ισραήλ κατηγόρησε το Ιράν για επιθέσεις κατά πλοίων του, ενώ η Τεχεράνη κατηγόρησε το Ισραήλ για στοχευμένες δολοφονίες και δολιοφθορά στο εργοστάσιο εμπλουτισμού ουρανίου στο Νατάνζ, αλλά και επιθέσεις κατά Ιρανών στη Συρία, περιλαμβανομένων και ανώτερων στελεχών των Φρουρών της Επανάστασης την προηγούμενη διετία.

Σε ισραηλινή αεροπορική επίθεση σε κτίριο του ιρανικού προξενείου στη Δαμασκό την 1η Απριλίου σκοτώθηκαν πάνω από 12 άτομα, ανάμεσά τους και δύο ανώτερα στελέχη των Φρουρών της Επανάστασης. Η επίθεση αυτή πυροδότησε το μπαράζ των ιρανικών πυραύλων και drones τα ξημερώματα της Κυριακής και τώρα το Ισραήλ ετοιμάζεται να απαντήσει…

πηγή: iefimerida